.
Obowiązki przedsiębiorcy w przypadku niewypłacalności
Zgodnie z definicją zawartą w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe („p.u.”) dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Przy czym domniemywa się, że dłużnik utracił tę zdolność, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
A zatem, przykładowo, firma transportowa lub biuro podróży, które – niezależnie od przyczyn – utraciły zdolność do uregulowania zobowiązań wobec minimum dwóch wierzycieli, a stan ten przekracza okres trzech miesięcy, znajdują się w sytuacji, w której po stronie ich reprezentantów powstaje obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
„Firmy, które niezależnie od przyczyn utraciły zdolność do uregulowania zobowiązań wobec minimum dwóch wierzycieli, a stan ten przekracza okres trzech miesięcy, znajdują się w sytuacji, w której po stronie ich reprezentantów powstaje obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.”
W przeciwnym wypadku osoby te mogą ponieść odpowiedzialność za niezłożenie wniosku w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Podmioty uprawnione (a zarazem zobowiązane) do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości to m.in. osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w przypadku spółek osobowych każdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki. W przypadku osób prawnych – każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. To także likwidator spółki w likwidacji lub ustanowiony przez sąd kurator.
Skutki niezgłoszenia wniosku o upadłość
Negatywne konsekwencje niezłożenia wniosku to m.in. odpowiedzialność odszkodowawcza wobec wierzycieli (art. 21 ust. 3 p.u.), odpowiedzialność solidarna członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki, w przypadku bezskutecznej egzekucji z majątku spółki (art. 299 ustawy z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych, „k.s.h.”), odpowiedzialność karna członków zarządu oraz likwidatorów spółki handlowej (art. 586 k.s.h.), a także zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia określonych funkcji przez okres od roku do dziesięciu lat (art. 373 p.u.).
Mając na uwadze powyższe, jeżeli mimo ewentualnego wprowadzenia proponowanych w ostatnich dniach pakietów pomocowych dla przedsiębiorców powstanie po stronie przedsiębiorcy stan niewypłacalności, przedsiębiorca, aby uniknąć opisanej powyżej odpowiedzialności, powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Nie ma przy tym znaczenia czy niewypłacalność powstała z przyczyn zawinionych, czy jest to skutek działania siły wyższej.
Możliwość zachowania przedsiębiorstwa
Czy złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest jedynym rozwiązaniem? Co z przedsiębiorcami, którzy z powodu przejściowych (w ich ocenie) problemów nie chcą zamykać firmy, z drugiej jednak strony obawiają się odpowiedzialności za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości?
Rozwiązaniem jest skorzystanie z postępowań restrukturyzacyjnych, które zostały wprowadzone do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 15 maja 2015 roku Prawo restrukturyzacyjne, obowiązującą od 1 stycznia 2016 roku. Ustawa przewiduje cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:
- postępowanie o zatwierdzenie układu,
- przyspieszone postępowanie układowe,
- postępowanie układowe oraz
- postępowanie sanacyjne.
Aby zwolnić się z odpowiedzialności za brak terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, przedsiębiorca lub jego reprezentant powinien wykazać, że w terminie przewidzianym dla złożenia tego wniosku zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub zatwierdzony układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Co istotne – nie ma znaczenia data złożenia wniosku, lecz podjęcia przez sąd decyzji. Dlatego działania zmierzające do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego należy podjąć możliwe szybko.
„Aby uniknąć odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, należy wykazać, że w terminie przewidzianym dla złożenia tego wniosku zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub zatwierdzony układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.”
Postępowania restrukturyzacyjne różnią się od siebie, nie każde postępowanie jest dostępne dla każdego podmiotu. Ich wspólną cechą jest jednak cel w postaci uniknięcia upadłości. Są one przeznaczone dla dłużników niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością, jednak z pewnością im szybciej zostanie podjęta decyzja o restrukturyzacji, tym większe szanse na jej powodzenie.
Korzyści wynikające z postępowania restrukturyzacyjnego
Poza zwolnieniem z odpowiedzialności za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, postępowanie restrukturyzacyjne oferuje szereg rozwiązań umożliwiających przetrwanie przez firmę przejściowych problemów i przywrócenie płynności finansowej.
Rozwiązania te różnią się w zależności od wybranego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego. W przypadku wyłącznie problemów z płynnością, optymalnym rozwiązaniem jest otwarcie przyspieszonego postępowania układowego („PPU”) lub postępowania układowego („PU”). Jeśli zachodzi konieczność zastosowania bardziej zaawansowanych środków restrukturyzacyjnych, takich jak zwolnienia pracowników, odstąpienie od niekorzystnych umów, sprzedaż części majątku itp., należy rozważyć przeprowadzenie postępowania sanacyjnego.
„W przypadku problemów z płynnością, optymalnym rozwiązaniem jest otwarcie przyspieszonego postępowania układowego („PPU”) lub postępowania układowego („PU”).”
Szczegółowe omówienie wszystkich rodzajów postępowań przekracza ramy niniejszego artykułu. Wybór odpowiedniego postępowania zawsze wymaga pogłębionej analizy sytuacji przedsiębiorcy i jego potrzeb. Aby wyjaśnić dlaczego restrukturyzacja może być traktowana jako szansa dla przedsiębiorców w trudnych czasach, warto jednak wskazać na główne cechy tych postępowań (postępowanie o zatwierdzenie układu różni się znacznie od pozostałych postępowań i odbywa się głównie bez udziału sądu, dlatego też nie zostanie tu opisane, choć również powinno być uwzględniane przy wyborze optymalnego rozwiązania dla przedsiębiorcy zagrożonego niewypłacalnością).
Postępowania układowe
W przypadku postępowań układowych (PPU i PU) oraz postępowania sanacyjnego, ich główne zalety są następujące:
- Ochrona przed egzekucją. Od dnia otwarcia postępowania wierzyciel nie może prowadzić egzekucji z majątku dłużnika stanowiącego masę układową lub sanacyjną. Prowadzone postępowania egzekucyjne zostają zawieszone. W przypadku PPU i PU dotyczy to egzekucji wierzytelności objętych układem, a w przypadku sanacji wszystkich egzekucji skierowanych do majątku wchodzącego w skład masy. Wyjątkiem są egzekucje prowadzone przez wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo, który jednak może prowadzić egzekucję wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia, a nie z całego majątku dłużnika.
- Wstrzymanie płatności „starych” długów. Od dnia otwarcia postępowania niedopuszczalne jest regulowanie zobowiązań powstałych przed tym dniem, wchodzą one do układu (z nielicznymi wyjątkami) i są zaspokajane na zasadach określonych w układzie. Przedsiębiorca w restrukturyzacji ma zatem nie tylko prawo, ale też obowiązek wstrzymania się z dokonywaniem jakichkolwiek płatności za okres sprzed otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (poza wyjątkami wymienionymi w art. 151 p.u.).
- Postępowania restrukturyzacyjne mają na celu zawarcie z wierzycielami układu. Przedsiębiorca może zaproponować wierzycielom redukcję zobowiązań powstałych przed dniem otwarcia postępowania. Możliwe jest także umorzenie odsetek, czy też rozłożenie na raty dostosowane do możliwości dłużnika. Jeśli taki układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, to pozostałe wierzytelności podlegają umorzeniu.
- Przedsiębiorca zachowuje ciągłość funkcjonowania. Prowadzi działalność pod nadzorem ustanowionego przez sąd nadzorcy lub zarządcy. W przypadku sanacji zasadą jest odebranie zarządu własnego dłużnikowi, jego obowiązki przejmuje zarządca. Z pewnymi wyjątkami, przedsiębiorcy w restrukturyzacji nie można wypowiedzieć umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w której prowadzi działalność. Podobnie ograniczona jest możliwość wypowiedzenia umowy kredytu, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umowy rachunku bankowego, poręczeń, licencji, gwarancji lub akredytyw.
Plan działania
Skorzystanie z rozwiązań przewidzianych przez prawo restrukturyzacyjne oznacza zatem, że przedsiębiorca może wydłużyć o kilka miesięcy termin zapłaty swoich zobowiązań powstałych przed dniem otwarcia postępowania, a także istotnie zmniejszyć ich wysokość. Należy jednak pamiętać, że zobowiązania powstałe po dniu otwarcia postępowania muszą być regulowane na bieżąco. Istotne dla powodzenia restrukturyzacji jest jednak to, by przewidzieć środki zarówno na spłatę bieżących zobowiązań, jak też na realizację układu, który zostanie przyjęty w postępowaniu. Może to być utrudnione w sytuacjach nadzwyczajnych takich jak obecna, kiedy przedsiębiorca nie jest w stanie przewidzieć jak będą kształtowały się jego przychody w kolejnych miesiącach, skoro odniesienie się do danych finansowych z lat ubiegłych jest niemiarodajne. Kształtowanie propozycji układowych jest jednak elastyczne, może przewidywać odroczenie płatności na odpowiednio długi okres, a przez ten czas restrukturyzowany podmiot ma zapewniony parasol ochronny zabezpieczający go przed egzekucją „starych” długów.
Dla powodzenia restrukturyzacji istotny jest wybór postępowania optymalnego dla danego przedsiębiorcy, jak również profesjonalne przygotowanie wniosku oraz załączanych do niego dokumentów, różniących się w zależności od wybranego postępowania. Warto skonsultować się z profesjonalistą, który pomoże w podjęciu tej decyzji oraz w przygotowaniu dokumentów. Błędy mogą prowadzić do zwrotu wniosku, odmowy otwarcia postępowania przez sąd, mogą też narazić przedsiębiorcę na zbędne koszty lub dłuższe postępowanie.
Podstawowym dokumentem jest wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. Dodatkowo należy przygotować propozycje układowe (w postępowaniu sanacyjnym składane są na późniejszym etapie) wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym, wykazem majątku, wykazem wierzycieli i szeregiem innych dokumentów. W przypadku postępowania układowego oraz sanacyjnego należy również uprawdopodobnić zdolność dłużnika do regulowania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.
Jak szybko można rozpocząć restrukturyzację?
Ustawowe terminy na rozpoznanie przez sąd wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego są krótkie. Jeden tydzień w przypadku wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. W przypadku postępowania układowego oraz sanacji są to dwa tygodnie, a jeśli zachodzi potrzeba wyznaczenia rozprawy – sześć tygodni. W praktyce czas oczekiwania na wydanie przez sąd orzeczenia z reguły jest dłuższy. Otwierając postępowanie sąd wyznacza nadzorcę sądowego lub zarządcę, którzy nadzorują dalsze postępowanie. Zależnie od wybranego postępowania, inna jest rola nadzorcy lub zarządcy, inna jest procedura ustalania spisu wierzytelności i przedstawiania propozycji układowych. Różny jest też czas przeprowadzania tych czynności.
Co do zasady najszybciej do głosowania nad układem dochodzi w przyspieszonym postępowaniu układowym. Najdłuższe i najbardziej skomplikowane jest postępowanie sanacyjne. Jeśli układ zostanie przegłosowany przez wierzycieli, a następnie zatwierdzony przez sąd, przedsiębiorca wraca do normalnego funkcjonowania. Następnie realizuje układ w sposób przyjęty przez wierzycieli, w szczególności poprzez dokonywanie płatności w wysokości i terminach wskazanych w układzie.
„Szybkie działanie zwiększa szansę na powodzenie restrukturyzacji.”
Podsumowanie
Jeśli przedsiębiorca utracił lub przewiduje wkrótce utratę bieżącej płynności finansowej optymalnym rozwiązaniem jest skorzystanie z rozwiązań przewidzianych w Prawie restrukturyzacyjnym. Biorąc pod uwagę zalety jakie wiążą się z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego warto rozważyć złożenie wniosku dostosowanego do potrzeb konkretnej firmy. Warto jednak pamiętać o konieczności szybkiego działania. Tylko terminowe otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego zwalnia przedsiębiorcę lub jego reprezentantów z odpowiedzialności za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Szybkie działanie zwiększa również szansę na powodzenie restrukturyzacji.
Piszemy również o innych wyzwaniach, które niesie ze sobą COVID-19:
- Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcach i pracownikach w obliczu epidemii koronawirusa?
- Co oznacza zasada rebus sic stantibus i jak może pomóc nam w przypadku nadzwyczajnych zmian w otoczeniu rynkowym?
- Jakie przepisy o przeciwdziałaniu COVId-19 wprowadzono już teraz, a jakie są planowane w najbliższej przyszłości?
Odwiedź stronę naszej Kancelarii: www.dgp.legal
O każdym nowym tekście informujemy na naszym fanpage’u na facebook’u oraz profilu na Linkedin.
