Jakie były dotychczasowe warunki skorzystania z „ulgi na złe długi”?
Instytucja tzw. „ulgi na złe długi” umożliwia podatnikowi (wierzycielowi) korektę podstawy opodatkowania VAT i należnego podatku. Żeby to uczynić przedsiębiorca musi spełnić warunki wymienione w art.89a ustawy o VAT, które przedstawiają się następująco:
- Sprzedaż musi być dokonana na rzecz podatnika zarejestrowanego jako czynny podatnik VAT.
- Nabywca nie może być w momencie sprzedaży w trakcie postępowanie restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
- Na dzień poprzedzający dzień skorzystania z ulgi zarówno wierzyciel, jak i dłużnik muszą być zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT.
- Na dzień poprzedzający dzień skorzystania z ulgi dłużnik nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
- Od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata (licząc od końca roku, w którym została ona wystawiona).
- Do dnia złożenia deklaracji z wykazaną ulgą, wierzytelność nie została opłacona lub w jakiejkolwiek formie zbyta.
Więcej o samej uldze na złe długi tutaj: https://blog.dgp.legal/hard-stuff/ulga-na-zle-dlugi/
Kontrowersyjne warunki skorzystania z ulgi
Od wielu lat powyższy przepis budził kontrowersje wśród przedsiębiorców, którzy dokonywali transakcji z podmiotami będącymi w trakcie postępowań restrukturyzacyjnych, upadłościowych lub likwidacji. Jeszcze większy problem powodowały sytuacje, gdy kontrahenci już po zawarciu transakcji popadali w kłopoty finansowe lub decydowali się na likwidację działalności, jak również wówczas, gdy przestawali być czynnymi podatnikami VAT. Blokowało to całkowicie drogę do skorzystania z ulg dla uczciwych podatników.
Dotychczasowa praktyka orzecznicza Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazywała (jak np. w czeskim wyroku z 2019 r. – C-127/18), że artykuł 90 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. nie zezwala na to, by wyłączyć możliwość skorzystania z korekty, w przypadku gdy dłużnik nie jest już podatnikiem VAT. Orzeczenie to dotyczyło jednak zgodności przepisów czeskich z prawem unijnym. Nie można go było więc automatycznie odnieść także do polskich przepisów ustawy o VAT, pomimo istniejących podobieństw norm prawnych. Można było jednak liczyć na to, że podobne rozstrzygnięcie zapadnie w przypadku pytania prejudycjalnego dotyczącego przepisów polskiej ustawy o VAT.
Polski wyrok: E. sp. z o.o. sp.k. przeciwko Ministerstwu Finansów (C-335/19)
15 października 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie polskiej (C-335/19). Przyczyną jego wydania było postępowanie toczące się na wniosek E. sp. z o.o. sp.k. (prowadzącą działalność w zakresie doradztwa podatkowego). Spółka kilkukrotnie występowała z wnioskami o wydanie interpretacji podatkowych. Dotyczyły one możliwość skorzystania z „ulgi na złe długi” pomimo niespełnienia wszystkich przesłanek z art. 89a ustawy o VAT. Organy podatkowe za każdym razem odpowiadało negatywnie w tej kwestii. Ostatecznie Naczelny Sąd Administracyjny w trybie art. 267 TFUE skierował do TSUE dwa pytania prejudycjalne. Miały one doprowadzić do weryfikacji zgodności wymagań przewidzianych w art. 89a ustawy o VAT z przepisami dyrektywy unijnej.
Artykuł 90 dyrektywy 2006/112/WE zobowiązuje państwa członkowskie UE do obniżenia podstawy opodatkowania i kwoty VAT należnej od podatnika gdy po dokonaniu transakcji nie otrzymał on całości lub części wynagrodzenia. Potwierdza to zasadę, wedle której podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane. Przepisy dyrektywy te nie precyzują żadnych warunków dla stosowania ww. mechanizmu, pozostawiając państwom członkowskim swobodę dookreślenia szczegółowych warunków. Jest ona jednak limitowana do granic jej rzeczywistej konieczności. Warunki i ograniczenia wprowadzane przez państwa członkowskie mają uzasadniać bowiem przekonanie, że wierzyciel nie otrzyma części lub całości wynagrodzenia.
TSUE w swoim wyroku ostatecznie przesądził, iż wymagania polskiej ustawy o VAT, statuujące poniższe warunki skorzystania z tzw. „ulgi na długi” nie są dostatecznie uzasadnione, a w konsekwencji są sprzeczne z prawem unijnym:
- dłużnik musi być podatnikiem VAT w dniu dostawy towarów lub świadczenia usług,
- wierzyciel i dłużnik muszą być nadal zarejestrowani jako podatnicy VAT w dniu poprzedzającym złożenie korekty deklaracji podatkowej,
- dłużnik nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub likwidacji w dniu dostawy towarów lub świadczenia usług ani w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej.
Znaczenie wyroku TSUE dla przedsiębiorców
Wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE wydane na kanwie pytań prejudycjalnych nie mają mocy powszechnie obowiązującej (erga omnes). Są one wiążące jedynie w konkretnej sprawie. Nie prowadzą także bezpośrednio do uchylenia przepisów krajowych niezgodnych z przepisami unijnymi.
Czy oznacza to więc, że ten wyrok pozostaje bez znaczenia dla rzeszy przedsiębiorców, którzy dotychczas nie mogli korzystać z ulgi na złe długi z powodu niespełniania wszystkich kryteriów z art.89 a ustawy o VAT? W żadnym wypadku. Podatnicy będą mogli bowiem bezpośrednio powoływać się na art. 90 ust.1 dyrektywy Rady Unii Europejskiej 2006/112 przed sądami krajowymi. Rozpatrujący taką sprawę sąd administracyjny będzie wówczas zobligowany do pominięcia warunków z art.89a ustawy o VAT niezgodnych z dyrektywą. Obowiązek ten wynika z zasady pierwszeństwa stosowania prawa unijnego w razie sprzeczności z prawem krajowym. Ta zasada była wielokrotnie akcentowana w orzecznictwie TSUE, a państwa członkowskie ją akceptują.
Znaczenie wyroku jest jednak jeszcze szersze – m.in. stwarza szanse na zastosowanie ulgi na złe długi również w tych przypadkach, gdzie przepisy polskiej ustawy o VAT wykluczałby stosownie uwagi z uwagi na status podatkowy dłużnika, w szczególności będącego osobami i podmiotami niezarejestrowanymi jako podatnicy czynni podatku VAT (tj. np. konsumenci).
Ograniczenia czasowe
Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz wniosku o zwrot nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, a więc zasadniczo z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Decyzję w sprawie stwierdzenia nadpłaty na wniosek złożony przed upływem terminu przedawnienia można jednak wydać także po upływie tego terminu.
Odwiedź stronę naszej Kancelarii: www.dgp.legal
O każdym nowym tekście informujemy na naszym fanpage’u na facebook’u oraz profilu na Linkedin.
