REBUS SIC STANTIBUS vs COVID-19?

Czym jest rebus sic stantibus?

Art. 357 ¹ Kodeksu cywilnego wskazuje, że jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.

Zmiana realiów w porównaniu z tymi, jakie strony umowy mogły przewidzeń musi być nadzwyczajna żeby ten mechanizm mógł być zastosowany. Nie wystarczy jednak sama nadzwyczajność sytuacji, jak właśnie klęska spowodowana pandemią koronowirusa. Żeby móc skorzystać z wymienionych w art. 357 ¹ Kodeksu cywilnego możliwości, musimy wykazać, że ta niespodziewana klęska w zasadniczy sposób wpłynęła na możliwość realizacji przez nas umowy.

Żeby skorzystać z omawianej instytucji trzeba wystąpić z powództwem sądowym przeciwko drugiej stronie umowy. Wystąpić z roszczeniami przewidzianymi w art. 357 ¹ kodeksu cywilnego może co do zasady strona każdej umowy. Należy pamiętać, że to strona występująca do sądu musi wykazać że zastosowanie rebus sic stantibus jest w jej sytuacji możliwe. To na powodzie spoczywa ciężar dowodu. Warto jednak przed podjęciem decyzji o skierowaniu sprawy do sądu, dokładnie przeanalizować umowę pod kątem tego, czy w jej treści strony nie wyłączyły lub nie zmodyfikowały działania powyższego przepisu, gdyż wyłączenie jego stosowania lub przyjęcie innego niż kodeksowe działania jest zgodnie z prawem możliwe.

Najem

Branża handlowa i usługowa, bazująca w znacznej części na najmie, jako jedna z pierwszych odczuła nadzwyczajne skutki pandemii. Szczególnie szybko odczuły je firmy wynajmujące powierzchnie w galeriach handlowych. Zdecydowana większość umów z galeriami handlowymi nie przewiduje zwolnienia najemcy z obowiązku zapłaty czynszu przez czas zamknięcia obiektu, spowodowanego klęską naturalną. Najemca nie może zatem prowadzić działalności, ale czynsz płacić musi.

Sąd rozpoznający powództwo najemcy w przypadku uznania, iż istnieją podstawy do zastosowania art. 357 ¹ kodeksu cywilnego, może przykładowo:

• zmienić terminy zapłaty czynszu najmu przez czas trwania pandemii, a nawet przez pewien czas po ich ustaniu;
• zmienić wysokość czynszu najmu w tym okresie;
• znieść obowiązek zapłaty czynszu przez okres trwania pandemii i okres związanych z pandemią ograniczeń w realizacji umowy;
• rozwiązać umowę.

Podobnie sytuacja i możliwości jej złagodzenia będą się przedstawiać w branży podnajmu krótkoterminowego, czy też w przypadku działalności wykorzystującej duże wynajęte powierzchnie biurowe. Każda sytuacja będzie miała swoją specyfikę ale mechanizm działania rebus sic stantibus będzie podobny.

Roboty budowlane

W przypadku umowy o roboty budowlane, na wniosek strony, która wystąpi do sądu, sąd może:

• dokonać zmian terminów wykonania świadczeń stron (szczególnie istotne dla wykonawcy);
• wyłączyć ze stosowania w umowie kary umowne za opóźnienie, czy też za odstąpienie przez inwestora od umowy z wykonawcą;
• zmienić zakres robót objętych umową;
• rozwiązać umowę.

Rozwiązanie umowy przez sąd byłoby ostatecznością ale w sytuacji utrzymywania się pandemii i ograniczeń z niej wynikających przez dłuższy czas, nie jest to wykluczone. W takiej sytuacji sąd orzekłby też w jaki sposób strony mają się ze sobą rozliczyć za już wykonane prace.

Co bardzo istotne w kontekście umów o roboty budowlane, nadzwyczajna zmiana stosunków wywołana pandemią będzie mogła mieć wpływ zarówno na relacje wykonawcy z inwestorem, jak też i relacje wykonawcy z podwykonawcami i dalszymi wykonawcami.

Podsumowanie

Wymienione branże to jedynie przykłady dziesiątek sytuacji, w których możemy ratować firmę przed konsekwencjami pandemii za pomocą rebus sic stantibus. Musimy jednak pamiętać, że ta instytucja, wykorzystywana dotychczas bardzo rzadko, może stać się w najbliższych miesiącach masowo stosowana. Spowoduje to z pewnością, że sądy bardzo ostrożnie będą podchodzić do każdego przypadku i mogą nie być skore do modyfikacji umów, jeśli jakakolwiek z przesłanek, które musimy wykazać, będzie budzić wątpliwości. Powództwo takie nie będzie tylko formalnością, ponieważ musimy pamiętać, że będziemy podważać stosowanie zapisów umownych, na które sami się zgodziliśmy. W wielu przypadkach będzie to jednak jedyna możliwość zapobiegnięcia upadłości.

Piszemy również o innych wyzwaniach, które niesie ze sobą COVID-19:

• Czy restrukturyzacja może stanowić ratunek dla biznesu zagrożonego upadłością w związku z epidemią?
• Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcach i pracownikach w obliczu epidemii koronawirusa?
• Jakie przepisy o przeciwdziałaniu COVId-19 wprowadzono już teraz, a jakie są planowane w najbliższej przyszłości?

Odwiedź stronę naszej Kancelarii: www.dgp.legal

O każdym nowym tekście informujemy na naszym fanpage’u na facebook’u oraz profilu na Linkedin.